co proponujemy...

 

 

 Strona główna
 
Atrakcje Karpacza
 
Co proponujemy
 
Historia Karpacza
 
Karkonosze
 
Informacje inne
 
Galerie
 
Kościółek “WANG”
 
Odnośniki - linki
 
Mapki Karpacza i okolic
 
Tour de Pologne
 
Ślizg na Bele Czym

Budy pasterskie XVII w.

 

VI wieków historii Karpacza

 

Menu historii

Ścieżki, szlaki, drogi...

 

Dziejów początki
- Dziejów początki cd. ...
- Rozwój turystyki...
- Rozwój turystyki cd. ...
- Budy pasterskie,szałasy...
- Pierwsze ścieżki,szlaki...
- Pierwsze ścieżki, szlaki cd. ...
- XVIII - wieczny Karpacz...
- Poczatki turystyki...
- Początki turystyki cd. I ...
- Początki turystyki cd. II ...
- Mieszkańcy Karpacza...
- Przewodnicy i tragarze...
- Pamiątka z Karpacza...
VI wieków Karpacza
Historia wg. Rzepióra
Szkice do dziejów
- Pierwsze osady...
- Laboranci...
- Wyprawy górskie...
- Rozwój przewodnictwa...
- XIX - wieczny Karpacz...
- Historia religii...
- Początki wieku...
- Karpacz do roku 1945...
- Karpacz 1945 1959...
- Nieodległa historia...
- Sport i turystyka Karpacza...
- Prawa miejskie...
- Niedawno...













































 

Pątnicy czy też wędrowcy podążający Śląską Drogą w XVII wieku mieli możliwość wypoczynku i schronienia w znajdujących się w jej pobliżu budach pasterskich. Pierwsza wzmianka o istniejącym po śląskiej stronie na głównym grzbiecie Karkonoszy domostwie pochodzi z roku 1654, kiedy to niejaki Christian Breiiter zbudował na zboczu Złotówki budę pasterską. Od imienia kolejnych gospodarzy przyjmowała ona różne nazwy: Budy Tantla, Budy Daniela, Budy Samuela, a od roku 1750 Budy Hampla w związku z wyjściem za mąż Anny Elżbiety Breter za Gotfrieda Haempela z Wilczej Poręby.Ta ostatnia nazwa utworzona od nazwiska nowego właściciela utrwaliła się i przetrwała aż do roku 1945. Była to najstarsza najwyżej położona i ostatnia siedziba ludzka w drodze na Śnieżkę po śląskiej stronie Karkonoszy, często nazywana również "Ostatnią Budą" lub "Budą pod Śnieżką". Warto w tym miejscu przyjrzeć się bliżej typowej budzie pasterskiej, która na przełomie XVII i XVIII wieku zaczyna pełnić coraz częściej funkcję schroniska. Ówczesna buda pasterska była przeważnie wznoszona na skraju łąki, posiadała kamienną podmurówkę i komin. Ściany wykonane były z półokrąglaków związanych na węgłach zrębowym połączeniem, a szczeliny wypełnione były mchem i gliną pomalowaną na biało.Dach kryty gontem, od strony doliny wsparty był na słupkach, tworząc podcienie.. Wznoszono dwa rodzaje obiektów. Wysoko w górach budowano tak zwane letnie budy, w których przebywano tylko przez okres od maja do początku października, wtedy kiedy możliwe było korzystanie z łąk i pastwisk położonych na wierzchowinie głównego grzbietu, oraz bud zimowych wykorzystywanych przez cały rok.Te ostatnie musiały być solidniejszej konstrukcji, ponieważ karkonoskie zimy stanowiły surowy sprawdzian ich stanu technicznego. Chaty z bierwion mają tylko jedną kondygnację i stryszek na siano .Dół jest podzielony na cztery części, z których jedna stanowi oborę dla bydła, druga mleczarnię, trzecia mieszkanie dla całej rodziny, a czwarta to małe pomieszczenie na przyjęcie gości. Część mieszkalna służy równocześnie za kuchnię, jadalnię i sypialnię. Przez cały rok pali się tam ogień. Szeroka ława biegnie wzdłuż ścian, na niej śpią, bo nie mają łóżek, najwyżej jedno dla gospodarza i gospodyni; podróżny pragnący miękkiego łoża musi się zadowolić, jeśli potrafi, świeżym sianem, słoma jest tu luksusem nie znanym cnotliwym patriarchom". Pod dachem znajdował się strych wykorzystywany do gromadzenia i przechowywania siana, a także mogli tam przenocować ci wędrowcy, dla których zabrakło miejsca w części mieszkalnej. Często także okoliczne krzaki kosodrzewiny służyć musiały spóźnionym wędrowcom jako miejsce noclegu. Z bud pasterskich usytuowanych w bezpośredniej bliskości Śnieżki do naszych czasów nie dotrwała żadna, natomiast w Karpaczu zachowało się jeszcze kilka domów o takiej konstrukcji, ale dziś pełnią już nieco inną funkcję. Domy przy ulicy Wilczej nr 8 /tylko częściowo zachowała się konstrukcja  zrębowa/ i pod numerem 14 bierwiona mają częściowo fazowane, fugi pomalowane na biało, a rysie zostały ścięte i zrównane do płaszczyzny domu. W samym centrum miasta przy ulicy Konstytucji 3.Maja 26 znajduje się dom o podobnej konstrukcji. Do roku 1990 po drugiej stronie ulicy pod numerem 27 istniała XVIII-wieczna buda pasterska. Ówcześni turyści potrzebowali od 4 do 6 godzin na dotarcie z Podgórzyna do Budy Hampla. W roku 1800 odwiedził Karkonosze J.Q.Adams. 3 sierpnia 1800, w niedzielę, po dwóch godzinach jazdy wozem z Jeleniej Góry do Sosnówki i  spędzeniu tam całego dnia na odpoczynku tak przyszły prezydent USA opisał swoją wędrówkę po karkonoskich drogach i bezdrożach: "O godzinie czwartej po południu siedliśmy znowu na wózek i jechaliśmy stromo trzy godziny pod górę, dokąd wózek mógł nas zawieźć, do Budy Schlingela, zwanej tak od osoby, która ją prowadzi. Zostawiliśmy tu wózek do naszego powrotu i udawliśmy się dalej w górę; po godzinie dotarliśmy do Budy Hempla albo Budy Samuela od imienia obecnego i dawnego właściciela. To jest miejsce, w którym wszyscy wchodzący na Śnieżkę od strony Śląska spędzają noc przed wejściem na szczyt. Stoi już 130 lat, ale choć w sezonie jest pełna gości, jej wyposażenie jest mało co lepsze od innych. Zaraz poniżej jest drugi szałas, zwany księżowskim, ponieważ gości księży i inne duchowe osoby, które w pięciu oznaczonych dniach odprawiają mszę na szczycie góry." Wspomniany szałas to istniejące od roku 1738 tzw."księżowskie schronisko". Budowla ta przetrwała do sekularyzacji zakonu w 1812 roku, a po przetransportowaniu ołtarza z kaplicy św.Wawrzyńca do kaplicy św.Anny w Sosnówce Górnej schronisko uległo zniszczeniu. Po drugiej, czeskiej stronie granicy istniała leżąca przy Śląskiej Drodze, wzmiankowana już w 1625, najstarsza na obszarze całych Karkonoszy buda pasterska w miejscu dzisiejszej Lucni Boudy. Z II poł. XVII wieku pochodzą wzmianki o ścieżce łączącej budę pasterską na Złotówce z budą strażnika Małego Stawu będącej bardzo uciążliwą i niebezpieczną drogą z powodu leżących na niej wielkich kamieni, pomiędzy którymi jest mnóstwo dziur, wykrotów, jam. W nieco późniejszych relacjach znajdujemy informacje o ścieżkach biegnących do Pielgrzymów, Słonecznika i Kotła Dużego Stawu, natomiast z informacji pochodzących jeszcze z lat 70-tych XVII wieku dowiadujemy się o mieszkającym nad Małym Stawem strażniku pilnującym z rozkazu hrabiego Schaffgotscha żyjących tam pstrągów. Wiadomości te pochodzą z relacji Chrystiana Gryphiusa, kiedy to 7 września 1670 roku odwiedził on te okolice. W księdze ślubów kościoła katolickiego w Cieplicach znajduje się wpis pod datą  24 października 1710 roku, w którym jest mowa o Jerzym Schoderze, synu Marcina Schodera, właściciela budy nad Małym Stawem. Życie w surowym górskim klimacie nie należało wtedy do łatwych, ponieważ dochodziło do takich wypadków, jak ten opisany w relacji J.Troschela z letniej wędrówki odbytej po Karkonoszach w roku 1783. Wspomina on o zasypywaniu przez śnieg budy przy Małym Stawie w taki sposób, że musiano zbudować z desek przedłużenie komina, by umożliwić opalanie chaty i przygotowywanie strawy. Budę Hampla  i strażnika stawu odnajdujemy na mapie Księstwa Jaworskiego z 1736 roku.
                                                                                                                
dalej >>>>>