co proponujemy...

 

 

 Strona główna
 
Atrakcje Karpacza
 
Co proponujemy
 
Historia Karpacza
 
Karkonosze
 
Informacje inne
 
Galerie
 
Kościółek “WANG”
 
Odnośniki - linki
 
Mapki Karpacza i okolic
 
Tour de Pologne
 
Ślizg na Bele Czym

Obecnie DW

 

VI wieków historii Karpacza

 

Menu historii

Nieodległa historia miasta Karpacza...

 

Dziejów początki
- Dziejów początki cd. ...
- Rozwój turystyki...
- Rozwój turystyki cd. ...
- Budy pasterskie,szałasy...
- Pierwsze ścieżki,szlaki...
- Pierwsze ścieżki, szlaki cd. ...
- XVIII - wieczny Karpacz...
- Poczatki turystyki...
- Początki turystyki cd. I ...
- Początki turystyki cd. II ...
- Mieszkańcy Karpacza...
- Przewodnicy i tragarze...
- Pamiątka z Karpacza...
VI wieków Karpacza
Historia wg. Rzepióra
Szkice do dziejów
- Pierwsze osady...
- Laboranci...
- Wyprawy górskie...
- Rozwój przewodnictwa...
- XIX - wieczny Karpacz...
- Historia religii...
- Początki wieku...
- Karpacz do roku 1945...
- Karpacz 1945 - 1959...
- Nieodległa historia...
- Sport i turystyka Karpacza...
- Prawa miejskie...
- Niedawno...
























































































































 

Wybór Karpacza na ulokowanie właśnie tutaj domów dziecka, czy też jak to wówczas określano "sierocińców", miały z pewnością takie czynniki, jak: doskonała baza lokalowa, brak jakichkolwiek zniszczeń wojennych, i dobre warunki zaopatrzenia w żywność, jakie panowały w powiecie jeleniogórskim w okresie powojennym. Nie bez znaczenia był również tutejszy "zdrowy" klimat. Do Karpacza wysyłano dzieci, których rodzice zginęli podczas wojny. Pierwsze z nich dotarły tutaj już pod koniec czerwca 1945 r. Ulokowano je w domu dziecka "Świetlana Góra" z 60 wychowankami. Z czasem stworzono w nim sanatorium dziecięce, które posiadało 125 miejsc. Jednak liczba przebywających w nim dzieci była z reguły większa o 20 - 30 osób. Założono też osobne domy dziecka dla dziewcząt (Państwowy Dom Dziecka nr 2), i osobne dla chłopców (Państwowy Dom dziecka "Znicz"). Ponadto istniały: Dom Dziecka na Zarzeczu i Dom Dziecka "Caritasu". W Karpaczu ulokowano również zakłady dla starszych dzieci, w tym szeroko znany "Orlinek" ze 160 wychowankami. Początkowo jego pełna nazwa brzmiała: "Zakład Wychowawczy im. Tadeusza Kościuszki Szkoła Orląt".
Większość z tych domów utrzymywała niewielkie ogródki warzywne lub hodowle, dzięki którym można było urozmaicić posiłki wychowanków. Sami wychowankowie pracowali w tych małych gospodarstwach rolnych, co miało być jednym z czynników wychowawczych. Sprawiali oni bowiem sporo kłopotów w tym względzie nie tylko ich opiekunom, ale i mieszkańcom Karpacza. Młodzież ta, pozostawiona najczęściej bez należytej opieki, dopuszczała się drobnych kradzieży, nie zawsze też potrafiła się zachować odpowiednio w szkole. W tym ostatnim względzie nie odstawała jednak i młodzież z normalnych rodzin, na co zwracała uwagę komisja kontrolna szkół podstawowych w gminie Karpacz w 1953 r. Niemniej jednak w Karpaczu wychowała się cała rzesza dzieci, które straciły rodziców podczas wojny, a u stóp Śnieżki znalazły przynajmniej namiastkę domu rodzinnego. Władze miejscowości starały się w każdy możliwy sposób zapewnić im jak najlepszą opiekę. Stale interesowały się losem dzieci i warunkami socjalnymi w poszczególnych domach dziecka, które były zobowiązane do składania Prezydium Gminnej Rady Narodowej w Karpaczu corocznych sprawozdań ze swojej działalności.
Z uwagi na warunki klimatyczne Karpacz w okresie powojennym wytypowany został na miejsce lokalizacji sanatoriów dla dzieci z chorobami układu oddechowego, a zwłaszcza gruźlicy. Pierwszym prewentorium stało się wspomniane wyżej sanatorium "Świetlana Góra" założone w 1948 r. przez dr Mieczysława Łozińskiego z pobliskiego Bukowca, z inicjatywy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych W 1949 r. dyrektorem tej placówki została dr Kazimiera Kumaniecka, która uruchomiła podobne prewentorium na Zarzeczu. W 1950 r. obie placówki przekształcono w sanatoria. W 1953 r. dołączyło do nich jeszcze sanatorium "Nil". Wszystkie działały w ramach Państwowego Zespołu Sanatoriów Przeciwgruźliczych w Kowarach. Sam Karpacz posiadał w tym czasie status uzdrowiska klimatycznego, a jego dyrektorem do 1948 r. był Jerzy Ustupski, zastąpiony na tym stanowisku przez majora Dobrowolskiego, pełniącego jednocześnie podobną funkcję w Szklarskiej Porębie.
Dnia 1 września 1945 r. Karpacz stał się siedzibą gminy zbiorowej, w skład której weszły sąsiednie miejscowości gromadzkie: Bierutowice, Głębock, Krzaczyna, Miłków, Sosnówka i Ściegny. W ten sposób po raz pierwszy władze Karpacza zmuszone zostały do zajęcia się przede wszystkim problemami rolnictwa, a nie tylko turystyki i wypoczynku. Wszystkie bowiem włączone do gminy miejscowości miały charakter wybitnie rolniczy, w przeciwieństwie do samego Karpacza żyjącego przede wszystkim z obsługi turystów i wczasowiczów.
Władzą uchwałodawczą nowego organizmu administracyjnego stała się Gminna Rada Narodowa. Był to organ demokratyczny praktycznie tylko z nazwy, gdyż nie wyłoniono go w żadnych wyborach powszechnych. Członkowie Rady byli delegatami partii politycznych i organizacji społecznych działających na terenie gminy. Pierwsze posiedzenie tego organu miało miejsce dopiero dnia 19 listopada 1946 r. Obecnych było na nim 17 radnych. Zdecydowaną przewagę posiadali tu członkowie Polskiej Partii Socjalistycznej i Polskiej Partii Robotniczej, którzy w 1948 roku zjednoczyli się w PZPR. Pierwszym przewodniczącym nowej Rady został Władysław Negrey. Organem wykonawczym pozostawał nadal - stojący na czele prezydium Rady wójt gminy, który do tego mniej więcej momentu zwany był najczęściej burmistrzem. Z czasem liczba radnych wzrosła do 22, z czego w grudniu 1948 r. do PZPR należało 14, do Stronnictwa Ludowego 5, zaś bezpartyjnych było 3 radnych. Skład Rady nie był poza tym stały. Poszczególni jej członkowie często sami rezygnowali z udziału w jej obradach, bądź też byli odwoływani przez delegujące ich organizacje. Ta rotacja nie sprzyjała właściwej pracy w Radzie i oddawała praktycznie całą inicjatywę w ręce osób z jej prezydium, którzy w zasadzie pozostawali stale na swoich stanowiskach.
Karpacz powojenny nie należał do dużych ośrodków kulturalnych, niemniej jednak to właśnie tutaj, a nie w sąsiedniej Szklarskiej Porębie, która w tym czasie była prawdziwą Mekką literatów i artystów, uruchomiono gimnazjum a następnie liceum ogólnokształcące i działało muzeum.
Muzeum w Karpaczu było placówką przejętą po Niemcach. Jego pierwszym kierownikiem został Józef Libersbach, który objął tą placówkę w lipcu 1945 r. Swoją pracę rozpoczął od zabezpieczenia zbiorów i sporządzenia ich inwentarza. Prawdopodobnie jeszcze tego roku, jako Muzeum Regionalne, placówka ta została udostępniona publiczności, ciesząc się sporym powodzeniem. Można było w niej obejrzeć wiernie zrekonstruowaną pracownię laborantów, a także jeden z największych w Europie zbiór wiązań narciarskich. Ponadto eksponowano tutaj minerały i wiele różnego rodzaju przedmiotów związanych z historią Karpacza i rozwojem turystyki karkonoskiej. W maju 1947 r. nowym kierownikiem Muzeum Regionalnego została Kazimiera Roehringowa. Placówka funkcjonowała jeszcze w roku 1948, a w maju 1949 r. Zarząd Gminy Karpacz, odpowiadając na specjalna ankietę z Warszawy, stwierdza, iż Muzeum regionalne w Karpaczu znajduje się przy ul. Muzealnej 2 we własnym budynku o powierzchni 430 m2. Miało ono 5 działów, z których wszystkie posiadały charakter czysto regionalny. Z tego też powodu gmina nie występowała o przejęcie Muzeum przez państwo. Zwłaszcza, że placówka ta przynosiła w owym okresie ponad 151 tys. złotych czystego zysku.
Muzeum skazane było jednak w ówczesnych warunkach na likwidację. Decyzja taka zapadła jednak nie w Karpaczu, a we Wrocławiu. Protokół zdawczo-odbiorczy zbiorów muzealnych spisano dnia 2 lutego 1952 r. przez jego kierownika panią Walerię Kędzielską i pracowników Muzeum Śląskiego we Wrocławiu. Znajdujące się w Karpaczu eksponaty zostały przekazane do muzeów we Wrocławiu, Jeleniej Górze, Kamiennej Górze i Wałbrzychu. Nie wiadomo natomiast w jakich okolicznościach i kiedy pochodzący stąd sprzęt sportowy trafił do Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie.
Inną placówka kulturalną Karpacza, jaką uruchomiono w okresie powojennym była Gminna Biblioteka Publiczna, która rozpoczęła działalność w 1948 r. W tym samym czasie powstało siedem podległych jej punktów bibliotecznych w poszczególnych gromadach gminy Karpacz. Nie były to zbyt wielkie placówki, gdyż ich księgozbiór z reguły nie przekraczał 100 woluminów. Nie cieszyły się również zbyt wielką popularnością wśród rolników zamieszkujących gminę. Do zadań biblioteki należało wówczas nie tylko gromadzenie i udostępnianie księgozbioru, ale była to również placówka propagandowa, organizująca liczne akcje i imprezy okolicznościowe, często o wydźwięku politycznym.
Z ciekawostek kulturalnych pierwszych lat powojennych w Karpaczu należy wymienić odkrycie w miejscowym tartaku w 1947 r., ukrytych przez hitlerowców zrabowanych dzieł sztuki. Schowano je w trzech skrzyniach, które zawierały m. in. malowidła chińskie na jedwabiu, inkrustowane złotem mahoniowe rzeźby, drogie kamienie i spory zbiór starych złotych monet. Tylko te ostatnie wyceniono na 10 mln. zł. Całość zabezpieczona została przez władze bezpieczeństwa i odesłana do Wrocławia.
Szkolnictwo w Karpaczu ograniczało się po wojnie do dwóch szkół podstawowych (po jednej w Bierutowicach i samym Karpaczu), a także do jedynej szkoły średniej. Było nią, powstałe jeszcze w 1945 r. w trzech budynkach zlokalizowanych w pobliżu "Orlinka", Państwowe Gimnazjum Klimatyczne, założono i kierowane przez Sebastiana Kotarbę. Dnia 1 grudnia 1945 r. przemianowano je na Państwowe Gimnazjum Ogólnokształcące. Była to w owym czasie druga na Dolnym Śląsku szkoła tego typu. Początkowo kształcono w niej około 50 uczniów, których w 1946 r. przeniesiono wraz ze szkołą do obiektów przy ul. Gimnazjalnej. W roku 1946 profil szkoły poszerzono o klasy licealne i nadano jej nazwę "Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące im. Maurycego Mochnackiego". Od września 1948 r. ustalono ostateczną nazwę na Państwowe Liceum Ogólnokształcące. Jego uczniami byli przeważnie wychowankowie zakładu Wychowawczego "Orlinek' i Domu Dziecka "Znicz". Warto podkreślić, iż absolwentem tej szkoły był m. in. znakomity aktor i satyryk Jerzy Dobrowolski.
Karpacz w 1945 r. stanowił dobrze zagospodarowaną bazę sportów zimowych, wyposażoną w liczne urządzenia, jak skocznie, lodowiska, tory saneczkowe i bobslejowe oraz trasy zjazdowe dla narciarzy. Jednak większość tych obiektów uległa zaraz po zakończeniu działań wojennych, w skutek niewłaściwej opieki, zniszczeniu. Część nadawała się do remontu jeszcze w okresie wojny, ale wówczas nikt nie zaprzątał sobie tym głowy. Dopiero gdy nowe władze polskie uporały się z grubsza z problemami osiedleńczo-aprowizacyjnymi Karpacza, przystąpiono do naprawy i odbudowy poszczególnych obiektów sportowych.
Na pierwszy ogień poszła skocznia narciarska koło "Orlinka", za budowę której wziął się osobiście mieszkający wówczas w Karpaczu Stanisław Marusarz, słynny polski narciarz i olimpijczyk okresu przed i powojennego. Pod jego kierownictwem w grudniu 1946 r. obiekt został oddany do użytku, a pierwszy skok wykonał na nim osobiście Marusarz w dniu 1 stycznia 1947 r. Skocznia służyła następnie kolejnym zawodom sportowym, jakie rozgrywane były w Karpaczu.
Najpoważniejszą inwestycją w dziedzinie sportu i turystyki w rejonie Karkonoszy w sezonie 1947/1948 stał się wyciąg saniowy. Inwestorem całego przedsięwzięcia zostały Zarząd Państwowych Uzdrowisk Dolnośląskich i Przedsiębiorstwo "Orbis". Autorem projektu został inż. Kodelski, twórca m. in. kolejek na Kasprowy Wierch, Gubałówkę i krynicką Górę Piaskową. Wyciąg miał pracować na linie systemem wahadłowym, przewożąc co 15 minut 30 osób. Sanie miano zaopatrzyć w kierownicę i odpowiednie automatyczne hamulce. Stacja wyjściowa wyciągu położona była niedaleko "Orlinka" w Karpaczu, zaś stacja górna pod szczytem Małej Kopy. Bardzo zaawansowane prace przerwano jednak, gdy bęben z liną naciągową stoczył się ze szczytu Kopy na dół. Według oficjalnych informacji na prowadzenie dalszych prac zabrakło środków finansowych. Nigdy nie powrócono do budowy tego wyciągu.
W początkach lutego 1948 r. oddano do użytku świetnie wyposażone lodowisko. Posiadało ono specjalne boisko dla łyżwiarzy i osobne pole hokejowe wraz z trybunami dla publiczności. Uruchomiono też pierwszy wyciąg narciarski (tzw. pętlowy) o długości 360 m, a także wypożyczalnię nart, łyżew i sanek oraz przygotowano warsztaty mające za zadanie naprawę sprzętu narciarskiego. Oddano do użytku po remoncie tor bobslejowy o długości 1650 m., a także tor saneczkowy prowadzący od "Strzechy Akademickiej" do ówczesnego schroniska "Szczęść Boże" (dziś "Biały Jar"), o długości 4500 m. Liczbę turystów w lipcu 1948 r. w Karpaczu szacowano na ok. 11,5 tys.